عبدالحجت حق جو
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
کمتر کسی است که نام امپراتوری عثمانی، یکی از مقدرترین امپراتوری های مسلمان در منطقه ما که حدود 6 قرن (1299-1922 م)حکومت کرد را نشنیده باشد. این امپراتوری به حدی قدرت یافت که «سلطان سلیم اول» خود را خلیفه اسلام خواند. آنچه شاید کمتر به آن توجه می شود، علت از بین رفتن این امپراتوری قدرتمند و نتایج پس از آن است. امروز یعنی 10 آگوست طی معاهده ی سور که در سال 1920 و پس از به پایان رسیدن جنگ جهانی اول بسته شد، قسمت های عمده ای از امپراتوری عثمانی از آن جدا شد و در نهایت پس از مدت کوتاهی این امپراتوری از بین رفت.
به طور کلی دو عامل را می توان برای تجزیه دولت عثمانی بر شمرد. الف- نقشه ی بیگانگان ب- خیانت اعراب. در 9 مه سال 1916 توافقنامه ای بین متفقین بسته شد که نتیجه آن در معاهده سور خود را نشان داد. در این توافقنامه اراضی متعلق به حکومت عثمانی بین فرانسه و بریتانیای کبیر تقسیم شده بود. علاوه بر این، کمک اعرابی که از حکومت عثمانی نارضایتی داشتند نیز به تجزیه حکومت عثمانی کمک کرد. اعراب به متفقین قول همکاری دادند و در مقابل از آن ها حکومت کشور های عربی را درخواست کردند. ولی در نهایت همه چیز به نفع متفقین شد و اعراب از سهم خود بی نصیب ماندند. هر چند در ادامه و بعد از گذشت چند دهه، حکومت های ملی گرا در این سرزمین ها بر سر کار آمدند که تفکر اخراج استعمارگران را در سر داشتند ولی هیچ کدام نتوانستند به اقتدار حکومت عثمانی دست پیدا کنند.
از جمله نتایجی که بر تجزیه دولت عثمانی مترتب شد، متشنج شدن اوضاع منطقه است که آثار آن تا زمان ما نیز ادامه دارد. برای نمونه می توان به اختلافات مرزی کشورهای عربی و جنگ های متعدد بین آن ها اشاره کرد. حمله صدام به کویت به بهانه ی اختلافات مرزی یکی از آن نمونه ها است.
از سوی دیگر تجزیه دولت عثمانی به عنوان یک دولت مسلمان، تفکر بازگشت یک حکومت اسلامی را در این منطقه همواره نوید می داد. هر از گاهی یکی از بزرگان و پادشاه عربی در پی محقق کردن این رویا بودند. نمونه ی اخیر آن «داعش» در عراق و سوریه و «رجب طیب اردوغان» در ترکیه هستند. هر کدام از این حرکت های سبب به آشوب کشیده شدن و درگیری بین ساکنان منطقه است.
نتیجه ی دیگری که تجزیه دولت عثمانی در بر داشت، سرکار آمدن حاکمان وابسته به غرب بود. از جمله آن می توان به خاندان آل سعود در حجاز اشاره کرد. شاید مهم ترین نتیجه ای که بر تجزیه دولت عثمانی بعد از جنگ جهانی اول مترتب شد، اسکان یهودیان در فلسطین بود.
در هر صورت ما باید از سرنوشت حکومت هایی چون عثمانی تجربه کسب کنیم. باید توجه داشت که استعمار از سالیان سالیان قبل برای این منطقه نقشه کشیده و در پی پیاده کردن آن ها هستند. ساده اندیش نباشیم…
