عبدالحجت حق جو
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
مقدمه
در زمان جاهلیت چنین می پنداشتند که نسل هر فرد از فرزندان پسر اوست و همواره به فرزندان پسر خود بالیده و احساس غرور می کردند تا جاییکه در این شعر مشهور شاعر می گوید:
بنونا بنو أبنائنا و بناتنا بنوهن أبناء الرجال الأباعد
فرزندان ما فرزندان پسران ما هستند و فرزندان دختران ما فرزندان افراد غریبه هستند
در ابتدای ظهور اسلام با وجود این تفکر از یک طرف، و از طرف دیگر فوت فرزندان پسر رسول خدا صلوات الله علیه وآله، کفار قریش پیامبر اسلام صلوات الله علیه و آله را به سخره می گرفتند و نسبت به آزار ایشان اقدام می کردند. خداوند متعال با نازل کردن سوره کوثر خط بطلانی بر این تفکر کشید و فرمود از نسل دختری که به تو اعطا خواهیم کرد فرزندان بسیاری نصیبت خواهد و کسانی که تو را مسخره می کنند خود بدون نسل خواهند شد.
این تفکر در روزگار ما شکل و رنگ دیگری به خود گرفته و برخی در مقام اشکال تراشی می گویند، چرا شما به فرزندان امیرالمومنین و حضرت زهرا سلام الله علیهما، فرزندان پیامبر صلوات الله علیه و آله می گویید؟ به بیان دیگر چرا به حضرات معصومین علیهم السلام با اینکه از نسل امام حسین علیه السلام هستند و امام حسین علیه السلام نیز فرزندان امیرالمومنین و صدیقه طاهره علیهما السلام هستند فرزندان پیامبر صلوات الله علیه و آله اطلاق می کنید؟ در حالی که همه می دانند نسل یک شخص از فرزند پسر او منتقل می شود و فرزندان دختر فرد، نام خانوادگی داماد را می گیرد.
این سوال از دیر باز در ذهن افراد مختلف وجود داشته (برای نمونه ر.ک:عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج1، ص: 84) و حضرات معصومین علیهم السلام نیز با استناد به قرآن کریم و سایر ادله در صدد پاسخگویی به این سوال بر آمده اند. ما نیز سعی کردیم در حد توان تمامی جوابهایی که می توان از این اشکال مطرح کرد را بیان کنیم:
پاسخ اول:
روایتی از وجود مبارک و مقدس امام باقر علیه السلام نقل شده که ایشان چنین فرمودند:
متن حدیث:
عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ [لِي] أَبُو جَعْفَرٍ ع يَا أَبَا الْجَارُودِ مَا يَقُولُونَ لَكُمْ فِي الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع؟
قُلْتُ يُنْكِرُونَ عَلَيْنَا أَنَّهُمَا ابْنَا رَسُولِ اللَّهِ ص.
قَالَ فَأَيَّ شَيْءٍ احْتَجَجْتُمْ عَلَيْهِمْ؟
قُلْتُ احْتَجَجْنَا عَلَيْهِمْ بِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ع-: «وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ وَ أَيُّوبَ وَ يُوسُفَ وَ مُوسى وَ هارُونَ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَ زَكَرِيَّا وَ يَحْيى وَ عِيسى» (انعام، 84) فَجَعَلَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ مِنْ ذُرِّيَّةِ نُوحٍ ع.
قَالَ فَأَيَّ شَيْءٍ قَالُوا لَكُمْ؟
قُلْتُ قَالُوا قَدْ يَكُونُ وَلَدُ الِابْنَةِ مِنَ الْوَلَدِ وَ لَا يَكُونُ مِنَ الصُّلْبِ.
قَالَ فَأَيَّ شَيْءٍ احْتَجَجْتُمْ عَلَيْهِمْ؟
قُلْتُ احْتَجَجْنَا عَلَيْهِمْ بِقَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى لِرَسُولِهِ ص-: «فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ»(آل عمران، 61).
قَالَ فَأَيَّ شَيْءٍقَالُوا؟
قُلْتُ قَالُوا قَدْ يَكُونُ فِي كَلَامِ الْعَرَبِ أَبْنَاءُ رَجُلٍ وَ آخَرُ يَقُولُ أَبْنَاؤُنَا.
قَالَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يَا أَبَا الْجَارُودِ لَأُعْطِيَنَّكَهَا مِنْ كِتَابِ اللَّهِ جَلَّ وَ تَعَالَى أَنَّهُمَا مِنْ صُلْبِ رَسُولِ اللَّهِ ص لَا يَرُدُّهَا إِلَّا الْكَافِرُ.
قُلْتُ وَ أَيْنَ ذَلِكَجُعِلْتُ فِدَاكَ؟
قَالَ مِنْ حَيْثُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى- «حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهاتُكُمْ وَ بَناتُكُمْ وَ أَخَواتُكُمْ» الْآيَةَ إِلَى أَنِ انْتَهَى إِلَى قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- «وَ حَلائِلُ أَبْنائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ» (نساء، 23) فَسَلْهُمْ يَا أَبَا الْجَارُودِ هَلْ كَانَ يَحِلُّ لِرَسُولِ اللَّهِ ص نِكَاحُ حَلِيلَتَيْهِمَا فَإِنْ قَالُوا نَعَمْ كَذَبُوا وَ فَجَرُوا وَ إِنْ قَالُوا لَا فَهُمَا ابْنَاهُ لِصُلْبِهِ(الكافي (ط – الإسلامية)، ج8، ص: 317 و 318).
ترجمه:
ابو الجارود گويد: امام باقر عليه السّلام بمن فرمود: اى ابا الجارود اينان (يعنى غیر امامیه) در باره حسن و حسين عليهما السّلام به شما چه ميگويند؟
عرض كردم: آنها سخن ما را كه آن دو بزرگوار پسران پيغمبرند منكر هستند.
فرمود: شما در برابر آنها چه دليلى می آوريد؟
عرض كردم: ما به گفتار خداى عز و جل كه در باره عيسى بن مريم فرموده دليل می آوريم آنجا كه می فرمايد: «و از نسل نوح، داود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون هستند. و این چنين نیکوکاران را پاداش می دهیم. و همچنین از نسل نوح زكريا و يحيى و عيسى هستند» كه در اينجا خداوند عيسى بن مريم را از نژاد نوح قرار داده (با اينكه نسب عيسى از طرف مادرش مريم به نوح می رسد و پدرى نداشته، پس بااين آيه قرآنى دخترزاده را نیز پسرانشان ميخوانند).
حضرت فرمود: آنها در پاسخ اين استدلال شما چه مي گويند؟
عرض كردم: مي گويند: ممكن است فرزند دختر را فرزند بحساب بیاورند ولى در واقع او فرزند صلبى نيست.
فرمود: شما در برابر اين حرف آنها چه دليلى مى آوريد؟
عرض كردم: ما براى آنها دليل مى آوريم به گفتار خداى تعالى كه (در جريان مباهله) به پيغمبرش فرمود: «بگو- اى محمد- بيائيد تا پسران خود و پسران شما را و زنان خود و زنان شما را و نفوس خويش و نفوس شما را بخوانيم» (به گفته همه مفسران مقصود از پسران رسول خدا صلوات الله علیه و آله حسن و حسين عليهما السّلام بودند. ر.ک به تمامی تفاسیر شیعه و اصل سنت ذیل این آیه شریفه برای نمونه شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، ج1، ص: 155).
حضرت فرمود: آنها در برابر اين استدلال به شما چه مي گويند؟
عرض كردم: آنها مي گويند بسا باشد كه در كلام عرب فرزندان مردى را به خود آن مرد نسبت دهند (و بگويند فرزندان فلانى) و شخص ديگرى آنها را بخودش نسبت دهد و بگويد: فرزندان من (بطور مجاز).
ابو الجارود گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: اى ابا الجارود اكنون من از كتاب خداى جل و تعالى آيه اى بدست تو دهم كه دليل است بر اينكه حسن و حسين عليهما السّلام از صلب رسول خدا (ص) هستند و آن دليل را جز شخص كافر رد نكند.
عرض كردم: قربانت آن آيه در كجاست؟
فرمود: آنجا كه خداى تعالى فرمايد: «و حرام است بر شما مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان» تا ميرسد به گفتار خداى تعالى: «و زنان پسرانتان كه از صلب شما هستند.» پس اى ابا الجارود از آنها بپرس آيا براى رسول خدا (ص) حلال بود كه با همسران حسن و حسين ازدواج كند؟ اگر در پاسخت بگويند: آرى كه (مسلما) دروغ گفته اند، و اگر بگويند: نه، پس آن دو پسران صلبى رسول خدا (ص) باشند.
مانند این استدلال در سایر منابع و از سایر حضرات معصومین علیهم السلام نیز نقل شده برای نمونه ر.ک عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج1، ص: 84 از قول امام کاظم علیه السلام.
ادامه دارد…
