عبدالحجت حق جو
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
شبهه : آیا تأکید بر عزاداری محرم باعث غفلت از درس‌ها و پیام‌های قیام عاشورا می‌شود؟
صورت شبهه:
برخی معتقدند که تمرکز بیش‌ازحد شیعیان بر عزاداری، گریه و مراسم احساسی در ایام محرم باعث شده که درس‌ها و پیام‌های اصلی قیام عاشورا، مانند عدالت‌خواهی، امر به معروف، و مبارزه با ظلم، به حاشیه رانده شود. آیا این تأکید بر جنبه‌های احساسی عزاداری، شیعیان را از عمل به اهداف و پیام‌های عاشورا غافل کرده است؟ آیا عزاداری صرفاً یک عمل احساسی است یا با اهداف قیام هم‌راستاست؟
پاسخ مستدل:
- عزاداری به‌عنوان دستور دینی و توصیه ائمه (ع):
عزاداری برای امام حسین (ع) نه‌تنها یک عمل احساسی، بلکه یک دستور دینی از سوی ائمه معصومین (ع) است. از مجموع روایات می‌توان تعبیر «مَنْ بَكَى أَوْ أَبْكَى أَوْ تَبَاكَى عَلَى الْحُسَيْنِ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة» را استفاده کرد یعنی هرکس برای حسین گریه کند، گریه دیگران را برانگیزد یا خود را به گریه وادارد، بهشت بر او واجب می‌شود. گریه و عزاداری، خود یک عمل عبادی است که با اهداف معنوی قیام هم‌راستاست. گریه بر مصیبت امام حسین (ع) نشانه تعلق قلب به ارزش‌های الهی و نفرت از ظلم است. - نقش عزاداری در زنده نگه‌داشتن پیام عاشورا:
عزاداری‌های محرم بستری برای انتقال پیام‌ها و درس‌های قیام عاشورا به نسل‌های بعدی است. در مراسم عزاداری، از طریق خطبه‌ها، روضه‌ها و سخنرانی‌ها، موضوعاتی مانند عدالت‌خواهی، امر به معروف، و ایستادگی در برابر ظلم آموزش داده می‌شود. به‌عنوان مثال، در زیارت عاشورا می‌خوانیم: «فَأَسْأَلُ اللَّهَ… أَنْ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثَأْرِكَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ» (مفاتیح‌الجنان، زیارت عاشورا)، یعنی از خدا می‌خواهم که توفیق گرفتن انتقام تو را با امامی پیروز نصیبم کند. این نشان می‌دهد که عزاداری، دعوتی به ادامه راه امام حسین (ع) در مبارزه با ظلم است. - گریه به‌عنوان عامل بیداری وجدان:
گریه بر مصیبت عاشورا صرفاً یک واکنش احساسی نیست، بلکه عاملی برای بیداری وجدان و تقویت روحیه مقاومت است. امام خمینی فرمودند: «گریه کردن بر شهید؛ نگه داشتن زنده نگه داشتن نهضت است» گریه، قلب را با مظلومیت امام و نفرت از ظالم پیوند می‌دهد و انگیزه‌ای برای عمل به درس‌های عاشورا ایجاد می‌کند. این تأثیر در انقلاب اسلامی ایران (۱۳۵۷) مشهود بود، جایی که مراسم محرم به بیداری مردم علیه رژیم پهلوی کمک کرد. - عزاداری و تقویت هویت دینی:
عزاداری‌های محرم نقش کلیدی در حفظ هویت شیعه و انتقال فرهنگ اهل بیت (ع) داشته است. مورخان نقل می‌کنند که خطبه‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) پس از عاشورا باعث بیداری مردم و زنده ماندن پیام قیام شد. مراسم عزاداری امروزی ادامه همان حرکت است که از طریق روضه، نوحه و سخنرانی، درس‌های عاشورا (مانند شجاعت، ایثار و عدالت) را به مردم منتقل می‌کند. بنابراین، عزاداری به‌جای غفلت، پیام قیام را زنده نگه می‌دارد. - رد اتهام غفلت از پیام‌های عاشورا:
این ادعا که عزاداری باعث غفلت از پیام‌های عاشورا می‌شود، با شواهد تاریخی و اجتماعی سازگار نیست. در طول تاریخ، عزاداری‌های حسینی الهام‌بخش قیام‌های متعددی علیه ظلم بوده است. به‌عنوان مثال، قیام توابین پس از عاشورا (۶۵ هجری) و قیام مختار (۶۶ هجری) مستقیماً از عاشورا الهام گرفتند. در عصر مدرن نیز، انقلاب اسلامی ایران با الهام از شعارهای حسینی مانند «هیهات منا الذله» شکل گرفت. این نشان می‌دهد که عزاداری نه‌تنها باعث غفلت نشده، بلکه انگیزه‌ای برای عمل به پیام‌های عاشورا بوده است. - نقش سخنرانان و مداحان در تبیین پیام‌ها:
در مراسم عزاداری، سخنرانان و واعظان معمولاً به تبیین درس‌های عاشورا می‌پردازند. به‌عنوان مثال، موضوعاتی مانند امر به معروف، نهی از منکر، و ایستادگی در برابر ظالم در منابر محرم مطرح می‌شود. عزاداری باید با هدف ترویج معارف اهل بیت و درس‌های عاشورا باشد اگرچه در برخی موارد ممکن است انحرافاتی رخ دهد، این انحرافات به اصل عزاداری مربوط نیست، بلکه نتیجه عدم رعایت دستورات دینی است. - تعادل بین احساس و عمل در عزاداری:
عزاداری حسینی ترکیبی از احساس و عقلانیت است. گریه، بخش احساسی عزاداری است که قلب را با امام حسین (ع) پیوند می‌دهد، اما بخش عقلانی آن در سخنرانی‌ها، زیارات و نوحه‌هایی نهفته است که به درس‌های عاشورا اشاره دارند. به‌عنوان مثال، در زیارت وارث می‌خوانیم: «وَأَنْتَ وَارِثُ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ» (مفاتیح‌الجنان)، که به جایگاه امام حسین (ع) به‌عنوان وارث انبیا اشاره دارد. این زیارت، عزاداران را به تأسی از اهداف انبیا و امام حسین (ع) دعوت می‌کند. - تأثیر عزاداری بر رفتار اجتماعی شیعیان:
عزاداری‌های محرم به رفتارهای اجتماعی مثبت نیز منجر شده است. به‌عنوان مثال، نذری دادن، کمک به نیازمندان، و تقویت همبستگی اجتماعی در ایام محرم رایج است. این اعمال با پیام‌های عاشورا، مانند حمایت از مظلوم و ایثار، هم‌راستاست.
شبکه های اجتماعی