عبدالحجت حق جو
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
شبهه : آیا عزاداری‌های طولانی‌مدت محرم با شرایط امروزی زندگی سازگار است؟
صورت شبهه:
برخی معتقدند که عزاداری‌های طولانی‌مدت محرم، مانند مراسم‌های چندساعته، راهپیمایی‌ها، و برنامه‌های متعدد در مساجد و تکایا، با سبک زندگی مدرن، شلوغی‌های روزمره، و نیازهای امروزی (مانند کار، تحصیل، و مسئولیت‌های خانوادگی) سازگار نیست. آیا این عزاداری‌های گسترده باعث اختلال در زندگی روزمره نمی‌شود؟ آیا می‌توان عزاداری را با روش‌های ساده‌تر و متناسب با زمانه انجام داد؟ آیا تأکید بر این مراسم‌ها ضرورت دارد یا می‌توان آن را محدود کرد؟
پاسخ مستدل:
- عزاداری به‌عنوان یک دستور دینی و ضرورت معنوی:
عزاداری برای امام حسین (ع) یک عمل عبادی و مورد تأکید ائمه معصومین (ع) است و مضامینی این چنینی «مَنْ بَكَى أَوْ أَبْكَى أَوْ تَبَاكَى عَلَى الْحُسَيْنِ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة» از مجموع کلمات ایشان قابل برداشت یعنی هرکس برای حسین گریه کند، گریه دیگران را برانگیزد یا خود را به گریه وادارد، بهشت بر او واجب می‌شود. این روایات متعدد نشان می‌دهد که عزاداری، فارغ از شرایط زمانی، یک تکلیف دینی بوده و به صورت کلی عزاداری حسینی بخشی از هویت شیعه و وسیله‌ای برای حفظ ارتباط معنوی با اهل بیت (ع) است. - انعطاف‌پذیری عزاداری در سبک و زمان:
عزاداری حسینی به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود و در فقه شیعه، اجباری به برگزاری مراسم‌های طولانی‌مدت نیست. به بیان دیگر عزاداری می‌تواند به‌صورت ساده، مانند خواندن زیارت عاشورا یا شرکت در مجالس کوتاه، انجام شود. این انعطاف‌پذیری نشان می‌دهد که عزاداری نه تنها با شرایط زندگی مدرن بلکه با کلیه شرائط و حالات سازگار است. به‌عنوان مثال، در شهرهای بزرگ مانند تهران، بسیاری از مراسم‌ها به‌صورت آنلاین یا در زمان‌های کوتاه‌تر برگزار می‌شوند تا با برنامه‌های کاری و تحصیلی هماهنگ باشد. - نقش عزاداری در تقویت همبستگی اجتماعی:
مراسم‌های محرم، حتی اگر طولانی باشند، نقش مهمی در تقویت همبستگی اجتماعی و کاهش فشارهای روانی زندگی مدرن دارند. در ایام محرم، فعالیت‌هایی مانند نذری دادن، کمک به نیازمندان، و شرکت در مراسم جمعی باعث تقویت روابط اجتماعی می‌شود و کمک‌های خیریه در ماه محرم به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. این نشان می‌دهد که عزاداری، حتی در شکل گسترده، نه‌تنها اختلالی در زندگی ایجاد نمی‌کند، بلکه به بهبود کیفیت زندگی اجتماعی کمک می‌کند. - سازگاری عزاداری با نیازهای امروزی:
در دنیای مدرن، بسیاری از شیعیان مراسم عزاداری را با شرایط زندگی خود هماهنگ کرده‌اند. به‌عنوان مثال، راهپیمایی اربعین، که یکی از بزرگ‌ترین مراسم‌های عزاداری است، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که زائران بتوانند در کنار مسئولیت‌های کاری و خانوادگی در آن شرکت کنند چنانچه در اربعین میلیون‌ها نفر به زیارت امام حسین علیه السلام می‌روند و با مدیریت زمان و استفاده از امکانات مدرن (مانند حمل‌ونقل سریع) در این مراسم شرکت می‌کنند. - فواید معنوی و روانی عزاداری:
عزاداری حسینی به افراد کمک می‌کند تا در میان فشارهای زندگی مدرن، آرامش معنوی پیدا کنند. امام رضا (ع) فرمودند: «إِنَّ يَوْمَ الْحُسَيْنِ أَقْرَحَ جُفُونَنَا» (امالی صدوق، ص۱۲۷)، یعنی روز حسین چشمان ما را گریان کرد، که این گریه باعث تخلیه عاطفی و تقویت ارتباط با خدا می‌شود. همچنین شرکت در مراسم عزاداری حسینی به کاهش استرس و افزایش تاب‌آوری روانی کمک می‌کند. بنابراین، عزاداری نه‌تنها با زندگی مدرن ناسازگار نیست، بلکه به بهبود سلامت روان کمک می‌کند. - امکان ساده‌سازی عزاداری بدون کاهش اثر معنوی:
برای افرادی که به دلیل شلوغی زندگی مدرن نمی‌توانند در مراسم‌های طولانی شرکت کنند، روش‌های ساده‌تر عزاداری توصیه شده است مانند این‌که خواندن یک زیارت کوتاه یا ذکر مصیبت در خانه می‌تواند جایگزین مراسم‌های طولانی شود. این انعطاف‌پذیری نشان می‌دهد که عزاداری حسینی نیازی به ایجاد اختلال در زندگی روزمره ندارد. این مسئله در روایات ما نیز مورد اشاره قرار گرفته و شخص می‌تواند از دور یا نزدیک و حتی با یک سلام کوتاه محضر امام حسین علیه السلام عرض ارادت خود را اعلام کند. - رد اتهام اختلال در زندگی روزمره:
ادعای اختلال عزاداری‌های طولانی در زندگی روزمره با واقعیت‌های اجتماعی سازگار نیست. در کشورهای شیعه‌نشین مانند ایران و عراق، ایام محرم به‌عنوان تعطیلات رسمی یا نیمه‌رسمی شناخته می‌شود، و اکثر مردم برنامه‌های خود را با این مراسم هماهنگ می‌کنند. به‌عنوان مثال، در ایران، روزهای تاسوعا و عاشورا تعطیل رسمی هستند. این هماهنگی نشان می‌دهد که عزاداری با زندگی روزمره ادغام شده و اختلالی ایجاد نمی‌کند. - نقش عزاداری در حفظ هویت دینی در دنیای مدرن:
در دنیای مدرن که ارزش‌های مادی‌گرایانه غالب است، عزاداری حسینی به حفظ هویت دینی و مقاومت در برابر فرهنگ‌های بیگانه کمک می‌کند. امام خمینی فرمودند: «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.» مراسم محرم، حتی اگر طولانی باشد، فرصتی برای آموزش معارف دینی و تقویت ایمان در برابر چالش‌های مدرنیته است و عزاداری حسینی، به‌ویژه در عصر جهانی‌شدن، نقش کلیدی در حفظ ارزش‌های اسلامی دارد. - تجربه جهانی عزاداری در جوامع مدرن:
عزاداری حسینی در کشورهای مدرن مانند انگلستان، کانادا و استرالیا نیز برگزار می‌شود و با سبک زندگی مدرن هماهنگ شده است. به‌عنوان مثال، در لندن، مراسم عزاداری در مراکز اسلامی به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و متناسب با ساعات کاری برگزار می‌شود. این نشان می‌دهد که عزاداری می‌تواند با شرایط مدرن سازگار باشد.
شبکه های اجتماعی